Αγιωργίτικο
Ένα παλιό κινέζικο ρητό λέει «Ότι όλοι χειροκροτούν τα πυροτεχνήματα αλλά κανείς την αυγή του ήλιου», ασκώντας κριτική στην τρέλα της μόδας πριν η έννοια αυτή εφευρεθεί. Θυμίζοντας σε όλους ότι εκείνο που συχνότερα περιφρονούμε είναι αυτό που διατηρούμε σταθερό και δεδομένο στο νου μας.
Έτσι και με το Αγιωργίτικο, που σαν την αυγή, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και γεμίζει με θαυμασμό όσους δεν θαμπώνονται από τα πυροτεχνήματα. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι το Αγιωργίτικο είναι η πιο πολυδιαδεδομένη ελληνική ερυθρή ποικιλία στη χώρα μας. Παραμένοντας ταυτόχρονα –και παράδοξα- μέχρι και πρόσφατα εστιασμένο στον τόπο καταγωγής του, τη Νεμέα.
Καταγωγή
Οι ιστορικές μελέτες δείχνουν ότι το Αγιωργίτικο είναι μια ποικιλία που η καλλιέργεια της κυριαρχούσε ανέκαθεν στην περιοχή της Νεμέας, παρόλες τις φωνές που ισχυρίζονταν ότι υπήρχαν και άλλες ερυθρές ποικιλίες. Οι φωνές αυτές στηρίζονταν στην ύπαρξη πολλών και διαφορετικών ονομάτων ερυθρών ποικιλίων που δεν έμοιαζαν με το όνομα ή και τις ιδιότητες του Αγιωργίτικου, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Μαυρούδι.
Αυτό που φαίνεται ότι οι παραπάνω γνώμες αδυνατούν να δεχτούν είναι η ακατανίκητη συνήθεια των Ελλήνων να χρησιμοποιούν πολλά υποκοριστικά ή και συνώνυμα για το ίδιο πράγμα. Έτσι το Αγιωργίτικο ή και Μαύρο Νεμέας (το Μαύρο αποτελεί επιθετικό προσδιορισμό και όχι όνομα, το οποίο συνοδεύεται και από γεωγραφικό προσδιορισμό) στα «χωριάτικα» έγινε Μαυρούδι Νεμέας και προς χάριν συντομίας απλά Μαυρούδι. Ίσως η παράθεση μερικών ακόμα, «χωριάτικων» ονομασιών του Αγιωργίτικου πείσει και τους πιο δύσπιστους. Μαυροστάφυλο, Μαυράκι, Μαύρο και Καρβουνιάρης είναι μερικά από τα ονόματα που έχουν καταγραφεί.
Πιάνοντας το νήμα της ιστορίας από την αρχή
Η περιοχή της σημερινής Νεμέας στην αρχαιότητα αντιστοιχούσε στην πόλη Φλιασία, η οποία καλλιεργούσε την φλιάσια άμπελον και παρήγαγε τον φλιάσιο οίνο. Ακολουθώντας την ιστορία της Πελοποννήσου η περιοχή γνώρισε περιόδους ειρήνης αλλά και επιδρομών και ερήμωσης. Έτσι στον μεσαίωνα υπάρχουν δύο οικισμοί (όπως και σήμερα) που τον 13ο αιώνα ονομάζονται Αγιος Γέωργιος- ο Ανω και ο Κάτω- ονοματίζοντας ταυτόχρονα και την ντόπια ποικιλία αμπέλου σε Αγιωργίτικο. Σε βυζαντινές μαρτυρίες το κρασί του Αγιώργη καταγράφεται ως «μαύρο, δυνατό, το καλύτερο του Μοριά».
Το 1923 θα αποφασιστεί η αλλαγή της ονομασίας σε Νεμέα αλλά δεν θα καταργηθεί η πρότερη ονομασία της ποικιλίας, αλλά προστεθούν όπως είδαμε προηγουμένως, νέες ονομασίες. Το 1971 η περιοχή θα αναγνωριστεί από το κράτος ως μια από τις πρώτες ζώνες ΠΟΠ. Το παράδοξο είναι ότι μέχρι και το 2000 περίπου το αγιωργίτικο καλλιεργούνταν σχεδόν αποκλειστικά στην Νεμέα, έκτοτε έχει ταξιδέψει σε όλη την Πελοπόννησο αλλά και στην Στερεά Ελλάδα, μέχρι και τις μακρινές Δράμα και Καβάλα.
Από το αμπέλι στο ποτήρι μας
Όταν μελετάει κανείς μια αρχαία ποικιλία πρέπει να διατηρεί πάντα κατά νου ότι το αμπέλι, μαζί με την ελιά, καταλάμβανε πάντα τα πιο άγονα και επικλυνή εδάφη. Έτσι λοιπόν έχει αποδειχτεί ότι σαν ποικιλία το Αγιωργίτικο αγαπάει τις ηλιόλουστες πλαγιές και τα σχετικά μεγάλα υψόμετρα. Είναι παραγωγικό αλλά και ευαίσθητο στην ξηρασία, με μέτριου μεγέθους και πυκνόραγα τσαμπιά.
Στο οινοποιείο εμφανίζει πολλά πρόσωπα, αποδεικνύοντας ότι ο όρος «πολυδύναμη ποικιλία» δεν το συντροφεύει αδίκως. Το βασικότερο στοιχείο της ποικιλίας είναι ότι ανάλογα το υψόμετρο που καλλιεργείται μπορεί να δώσει διαφορετικού τύπου κρασιά. Έτσι στα μικρά υψόμετρα χαρίζει πλούσια κόκκινα κρασιά, στα μεσαία φινετσάτα κόκκινα ενώ στα μεγάλα ελαφρά κόκκινα, ή και ροζέ ακόμα, όπως και κρασιά βάσης για αφρώδεις οίνους.
Σε γενικές γραμμές το Αγιωργίτικο στο ποτήρι, χαρακτηρίζεται από τον έντονα φρουτώδη χαρακτήρα που επιδεικνύει σε όλες τις εκδοχές του (ακόμα και στις διαφορετικές εκφράσεις του σε Βορρά και Νότο), είναι επιπλέον μπαχαρώδες με έμφαση στα γλυκά μπαχάρια, βελούδινο αλλά και με πλούτο. Οι ροζέ εκφράσεις της ποικιλίας μπορούν να είναι πλούσιες και έντονα φρουτώδεις ή ακολουθώντας την μόδα της εποχής πιο δροσιστικές και πιπεράτες, με αποτέλεσμα αυτά τα κρασιά να προσθέτουν συνεχώς καινούργιους φίλους της ποικιλίας στις γραμμές τους. Στα κόκκινα κρασιά το Αγιωργίτικο μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες του καταναλωτή, από ελαφρά και βελούδινα μέχρι και στιβαρά και μεστά κρασιά.
Το κρυφό ταλέντο ίσως της ποικιλίας είναι η δυνατότητα της να συνδυάζεται αρμονικά, χωρίς να προσπαθεί να επιβληθεί, με άλλες ποικιλίες τόσο ελληνικές όσο και διεθνείς. Έτσι το Αγιωργίτικο μπορεί να συνδυαστεί εξαιρετικά με ελληνικές ποικιλίες όπως η Μαυροδάφνη ή και με γαλλικές, όπως το Cabernet Sauvingon ή και τελευταία το Syrah.
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια το Αγιωργίτικο φαίνεται να έχει χάσει την αίγλη που απολάμβανε στο παρελθόν, καθώς νέες ελληνικές ποικιλίες κυριαρχούν στην οινική μόδα. Όμως, κόντρα στην μόδα, το Αγιωργίτικο παραμένει εκτός από η πιο διαδεδομένη ερυθρή ποικιλία, η ραχοκοκαλιά των ελληνικών κόκκινων κρασιών. Με τόσους αιώνες παρουσίας στη γειτονιά μας η ποικιλία γνωρίζει μια αδιαμφησβήτητή αλήθεια, ότι τα φαβορί δεν βιάζονται.
Κώστας Προβατάς
Dip WSET
